De liefde uitgesplitst
Liefde bestaat in vele soorten en maten. Door de geschiedenis heen is de mens de verschillende soorten liefde letterlijk een naam gaan geven. Zo onderscheidt de Griekse taal vier soorten liefde: Storge, Philia, Eros en Agape. C.S. Lewis, een Britse schrijver en christelijk denker, heeft het boek ‘The Four Loves’ (1960) geschreven en hiermee is de indeling van de liefde in vier soorten beroemd geworden.
Agape is de Goddelijke liefde die God aan ons geopenbaard heeft, door Zijn eniggeboren Zoon naar de wereld te sturen om ons van onze zonden te verlossen. Johannes 3:16 beschrijft de Agape liefde: “Want alzo lief heeft God de wereld gehad dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft”.
De drie andere soorten liefde hebben te maken met de menselijke liefde. Deze soorten liefde zijn van groot belang in ons leven. Ze komen uit de mens voort en zijn daarmee, net als de mens, niet volmaakt. Ze hebben het risico om ons te schaden in plaats van ons te verrijken. Wij leven immers in een vergankelijk – en dus niet volmaakt – lichaam (1 kor 15:35-58).
Wij hebben daarom Gods liefde, de Agape, nodig als ons fundament in het liefhebben, als voorwaarde om de menselijke liefde volmaakt te maken. Zoals staat beschreven: “Want dit vergankelijke moet zich met onvergankelijkheid bekleden en dit sterfelijke moet zich met onsterfelijkheid bekleden (1 Korinthe 15:53).” Wanneer de menselijke liefde bekleed is met Agape en getransformeerd is in Agape, dan pas is het verheerlijkt en volmaakt te noemen.
Wij zullen gaan kijken naar de vier soorten liefde; hoe deze zich manifesteren, hoe de menselijke liefde dichter naar Gods Agape kan leiden, maar ook wat de valkuilen zijn van de menselijke liefde.
De betekenis van de soorten menselijke liefde
Storge is de familiaire liefde. Het is de natuurlijke liefde binnen familiebanden, zoals de liefde tussen ouders en kinderen. Het vormt vaak de basis waarop we leren liefhebben en verbondenheid ervaren. Deze soort liefde wordt daarom ook affectie genoemd. In tegenstelling tot andere soorten liefde, die ervaren worden doordat je je aangetrokken voelt tot een ander, is storge een vorm van liefde die standaard al binnen de familie is en permanent is. God heeft ervoor gekozen om Zijn liefde aan ons te leren door deze vorm van liefde die wij al kennen. Jezus heeft ons geleerd dat God onze Vader is en daarmee zijn wij Zijn kinderen. In een andere vers vergelijkt God Zijn liefde met die van een moeder: “Kan een vrouw haar zuigeling vergeten, zich niet ontfermen over het kind van haar schoot? Zelfs al zouden die het vergeten, Ík zal u niet vergeten (Jesaja 49:15).”
Philia is de liefde tussen vrienden. Vrienden zien de wereld door dezelfde lens en hebben dezelfde overtuigingen, normen en waarden. Een vriend is niet altijd iemand die je elke dag spreekt of ziet, maar wel iemand waarbij de band op een kwalitatief hoog niveau is. Vriendschap kan je niet afdwingen: één van de kenmerken van deze soort liefde is dat het vrij en ongebonden is. Vriendschappen ontstaan spontaan en hebben een vrijblijvend karakter. Als je een vriend of vriendin tien minuten spreekt, kan dit al veel waardevoller zijn dan lange gesprekken met een collega die je dagelijks ziet. Je begrijpt elkaar, streeft naar soortgelijke doelen en hebt dezelfde levensvisie. Het individu blijft belangrijk in deze liefde, in tegenstelling tot de liefde tussen huwelijkspartners. Een prachtig voorbeeld van deze soort liefde is de liefde tussen David en zijn vriend Jonathan.
Eros is de romantische liefde tussen man en vrouw. Het is de enorme aantrekkingskracht en interesse die je voor de ander kunt ervaren. Je hebt alles over voor de andere persoon, je zou haast je leven voor hem/haar opofferen. Seksualiteit tussen man en vrouw is onderdeel van eros. In het Christendom beschouwen wij eros, net als de andere vormen van menselijke liefde, als een geschenk van God. God leert ons in het oude en het nieuwe testament deze liefde te koesteren, te respecteren en te beschermen binnen het kader van het huwelijk om deze liefde rein te houden. De liefde tussen man en vrouw is zo’n groot goed dat het huwelijk binnen onze kerk een sacrament is: een eenwording door de kracht van de Heilige Geest.
God heeft naast storge ervoor gekozen om zijn liefde voor ons duidelijk te maken door symboliek in de vorm van eros. Zo noemt hij de kerkgemeenschap de bruid en is Hij de ware bruidegom. In Hooglied lezen wij ook over de relatie tussen de kerk en haar bruidegom en verlosser. Het boek vertelt over de liefdevolle relatie tussen God en Zijn volk, maar benadrukt ook de schoonheid en heiligheid van de liefde tussen de man en de vrouw. Door deze opofferende vorm van menselijke liefde leren wij de ware liefde, de Agape, kennen.
De valkuil van de menselijke liefde
Zoals wij eerder hebben gelezen is de mens vergankelijk. Zo ook de liefde die wij kunnen bieden. Het is incompleet en onvolmaakt. C.S. Lewis vergelijkt de liefde van de mens met een spiegel die het beeld wel weerkaatst van de bron, maar zelf niet de bron is. Gods liefde is de ware bron en wij zijn op onszelf enkel spiegels die deze bron weerkaatsen. Sinds de zondeval heeft de mens egoïsme in zich – iets wat niet uit God voortkomt. Dit egoïsme staat loodrecht tegenover de definitie van liefde, en veroorzaakt de valkuilen in de liefdesvormen die wij hierboven besproken hebben.
Storge is enkel gericht op onze naasten en daarmee dus niet onvoorwaardelijk. Storge is ook niet altijd consistent. God leert ons een andere liefde: heb u naasten lief als uzelf. Dit is niet wat storge onvoorwaardelijk biedt. Storge houdt niet van verandering en wil graag de relaties stabiel houden zoals ze zijn. Er is een vorm van egoïsme te herkennen wanneer een zoon of dochter uit huis gaat om te trouwen.
Philia is gebaseerd op wederzijdse waardering. Beide partijen halen er iets uit en hiermee is philia een voorwaardelijke liefde. Een groep vrienden die niet-christelijke normen en waarden handhaven, kunnen een enorme philia liefde ervaren ondanks dat deze liefde een uiting heeft naar anderen die negatief is en het slechtste in elkaar naar boven haalt. Ook deze liefde op zichzelf kan zich dus heel corrupt uiten.
Eros wordt door geliefden gezien als de ultieme bron van geluk en vervulling, tot het punt dat het andere belangrijke aspecten van het leven overschaduwt. Als wij eros als onze bron van geluk en vervulling zien, zijn wij heel subtiel eros gaan zien als een god die wij aanbidden. Eros kan dus een afgod in ons leven zijn, die onze spirituele relatie met God in de weg staat. Daarnaast kan het vriendschappen, persoonlijke groei en ontwikkeling belemmeren. God is de enige ware bron van volmaaktheid voor ons.
Het belang van Agape
“Wie niet liefheeft, kent God niet, want God is liefde (1 Johannes 4:8).”Agape is de enige ware vorm van liefde. Het is Gods onvoorwaardelijke en oneindige liefde voor de mens. God heeft ons deze liefde leren kennen door letterlijk Zijn alles te geven: “Want zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft. (Johannes 3:16).” Deze liefde staat boven de natuur van de mens en is zonder God ook niet haalbaar voor de mens. Door een ware, persoonlijke en intieme relatie met God te hebben, kunnen wij deze ware liefde ervaren en er vervuld mee raken. Deze soort liefde is anders dan de menselijke liefde, omdat deze niet afhankelijk is van de persoon die ontvanger is. Deze liefde is afhankelijk van de Gever, en dat is God.
Je kunt deze liefde niet verdienen door bij een familie te horen, een goede vriend te zijn, of een fijne partner in een romantische relatie. Omdat deze liefde boven de mens staat, kun je het ook nooit werkelijk verdienen. Het is letterlijk gratis en voor niks en dat maakt het accepteren van deze liefde ingewikkeld voor ons als mensen. Wanneer je deze liefde accepteert, erken je God als je enige bron en verloochen je jouw trots en kracht. Dit is een proces waar wij in ons leven geleidelijk aan moeten werken. Zodra je werkelijk ervaart wat je kosteloos hebt gekregen, wil je het ook kosteloos geven aan de mensen om je heen. Doordat je vervuld bent, vloei je over van liefde voor je naasten. Dat is precies de betekenis van het grootste gebod dat de Here Jezus ons leert: “U zult de Heere, uw God, liefhebben met heel uw hart, met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dit is het eerste en het grote gebod. En het tweede, hieraan gelijk, is: U zult uw naaste liefhebben als uzelf. (Mattheus 22:37-39).” Het tweede gebod is dus een logisch gevolg van het eerste gebod. Wanneer je Agape ervaart, deel je het ook met anderen.
De menselijke liefde transformeren in Agape
Door je familie lief te hebben met Agape, wordt je familieliefde onvoorwaardelijk. Dit geeft de kracht aan een moeder die haar zoon het huis ziet verlaten, om werkelijk blij te zijn voor haar kind dat hij succesvol is en zijn leven opbouwt, in plaats van op het eigen gemis in haar leven te focussen.
Door Agape worden wij een lichaam in Christus en daarmee kunnen wij waarmaken wat Paulus ons gebiedt: “Heb elkaar hartelijk lief met broederlijke liefde. (Romeinen 12:10).” Zo is storge niet meer gebonden aan de voorwaarde van de formele familiebanden.
Door Agape boven philia te stellen en je vrienden lief te hebben binnen Agape, staat op de eerste plek dat je jouw normen en waarden en je doel stelt op God. Door deze basis te waarborgen, groei je met vrienden dichter naar God toe.
Door te waarborgen dat je binnen Agape en met Agape als man je vrouw liefhebt en andersom, kan deze liefde werkelijk zelfopofferend zijn zonder beperkingen en kan je werkelijk jouw alles geven aan de ander, omdat je dit doet uit de bron van God en niet uit jezelf. Daarom is het christelijk huwelijk een sacrament waarin een verbintenis wordt gevormd tussen niet twee maar drie personen, namelijk tussen man, vrouw en God. Agape is dus de basis waarmee we de eros uiten.
Praktische tips
Het belangrijkste is om stap voor stap meer te ervaren en bewust te zijn hoe God ons liefheeft ondanks al onze tekortkomingen. God begint immers met liefde geven: “Wij hebben Hem lief, omdat Hij ons eerst liefgehad heeft. (1 Johannes 4:19).” Wees je dus bewust van hoe God jou liefde geeft door Zijn allesomvattende aanwezigheid in alles om ons heen: de Bijbel, maar ook door de liefde die wij ontvangen van de mensen die hij ons stuurt. Een manier om de bewustwording van zijn liefde te ervaren, is door dankzegging en lofprijzing. Praktiseer dit dagelijks in je leven.
Begin daarnaast met het oefenen van liefde geven en je bewust te zijn van het feit dat je niet geeft uit jezelf, maar uit wat je kosteloos hebt gekregen: “U hebt het voor niets ontvangen, geef het voor niets. (Mattheüs 10:8).” Dit breekt de trots en het egoïsme in ons af en maakt ons nederig. Oefen dus om niks terug te verwachten van andere mensen, en dat God je echte bron is. Doe dit met je familie, je vrienden, je huwelijkspartner en breidt dit uit naar kennissen en vrienden. Ervaar hierin Gods aanwezigheid en zegen.
Ontdek samen met God het dienaarschap waarin God jou nodig heeft om Zijn liefde met de mensheid te delen.